Ook al wonen wij misschien in een koel kikkerlandje, ook hier kunnen we af en toe geconfronteerd worden met oververhitting tijdens een hardloopwedstrijd. Oververhitting en erger nog een hitteberoerte is een potentieel dodelijke aandoening waar iedere loper mee te maken kan krijgen.
Koelbaden
Voor iedereen die de documentaire heeft gezien over het tragisch overlijden van de 24-jarige Arthur Fonville door oververhitting tijdens de D2D loop in 2014, werd pijnlijk duidelijk dat we nog maar weinig ervaring hebben met deze zeer ernstige gevolgen van hardlopen in de warmte. We moeten ons er druk om maken en zorgen dat de veiligheid bij een hardloopevenement wordt verbeterd om ieder risico te reduceren. Zeker als we willen dat meer steeds mensen de “art-of-running” gaan beheersen. Naast de AED, op warme dagen dus ook de koelbaden. Dat is mijn pleidooi. Gelukkig komt een hitteberoerte maar weinig voor, naar schatting 1 op de 1000.
Vochtinname cruciale rol bij het beheersen van je lichaamstemperatuur
Begin vorige eeuw was het “trendy” voor marathonlopers om zo min mogelijk te drinken. Een marathon uitlopen zonder drinken was een soort ultiem doel en bewijs van extreem fit zijn. Nu is het gelukkig “hip” om zowel voor, na als tijdens de wedstrijd te drinken. Vochtinname speelt een cruciale rol in het beheersen van je lichaamstemperatuur. Ondanks het beter drinken beleid zien we dat er regelmatig oververhitting optreedt. Enerzijds doordat organisatoren van een evenement hun wedstrijd niet graag cancelen bij extreem weer. Aan de andere kant ligt een belangrijke oorzaak ligt bij de loper zelf. Je kan zelf maatregelen treffen om de kans aanzienlijk te verkleinen.
Oververhitting
Oververhitting kan leiden tot flauwvallen, ernstige spierkrampen en meer ongemak maar in een enkel, ernstig geval ook tot een hitteberoerte met de dood als gevolg. De risicofactoren die een loper gevoeliger maken voor zo’n ernstige complicatie zijn; onvoldoende training, overgewicht, te weinig drinken, bepaald medicijngebruik, of toch op pad gaan met dat ene griepje waarmee je beter thuis had kunnen blijven. Oververhitting wordt gedefinieerd als een kerntemperatuur (rectaal gemeten) van meer dan 40 graden Celsius. Als het vroeg herkend of onderkend wordt kan snel koelen en rehydreren levensreddend zijn. Helaas is het soms lastig om de allereerste signalen van oververhitting en/of uitdroging goed herkennen waardoor hulp niet op tijd geboden wordt en de renner niet op tijd hulp vraagt.
Hitteberoerte
Als een atleet flauwvalt wordt vaak de term oververhitting gebruikt en kan adequaat behandeld worden. Een hitteberoerte is levensgevaarlijk. Door de oplopende kerntemperatuur worden belangrijke stofwisselingsprocessen ernstig verstoord. Een belangrijke eerste stap is ontregeling van de water en zouthuishouding. Door de hoge temperatuur raakt de kaliumhuishouding ernstig verstoord en komen bloeddrukregulatie en hartritmegeleiding in het geding. Er ontstaat een zouttekort waardoor er vocht uit de hersencellen treedt en hersenoedeem optreedt waardoor een beroerte kan ontstaan. Deze hele cascade van metabole ontregeling wordt een hitteberoerte genoemd. De loper gaat “ijlen” onsamenhangend praten, verliest coördinatie, gaat zwalken en verliest in het ergste geval het bewustzijn.
Koelbaden
Het is belangrijk om je te realiseren dat er belangrijke individuele verschillen bestaan tussen lopers voor wat betreft gevoeligheid voor zo’n ernstige complicatie. Ik heb de risicofactoren op een rijtje gezet. Er zijn onderzoeken die gedaan met meerdere koel strategieën, variërend van natte washandjes, koelelementen, koele lucht en ijsbaden. Het koelbad is het meest effectief gebleken. Als de lichaamstempereratuur boven de 41 graden is dan moet deze in een levensbedreigend situatie binnen 30 minuten naar 39 graden worden gebracht om ernstige schade te voorkomen. Met een ijsbad van gemiddeld 3 graden gaat dat binnen zo’n 20 minuten. Leg je koelelementen in nek, kruis en oksel duurt dat 110 minuten, aldus de wetenschap. Neem je maatregelen, let goed op ze zelf.
Alle feiten op een rij
- Risicofactoren voor een hitteberoerte; niet acclimatiseren, niet fit zijn door te weinig training of door ziekte (griepje onder leden), drugsgebruik, niet voldoende drinken, en lopen boven je grenzen.
- Vroege diagnose van oververhitting is cruciaal. De eerste verschijnselen zin: gloeiend gezicht (flushes), hyperventilatie, hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid, tintelende armen, kippenvel, koude rillingen, en verwardheid. Tijd om uit te stappen en medische hulp te zoeken
- Een hitteberoerte is een medische noodsituatie. De behandeling bestaat uit direct koelen; bij voorkeur in een ijsbad, het toedienen van vocht via een infuus het geven van valium om epileptische insulten voor te zijn, directe ziekenhuisopname.
- De belangrijkste preventie tips: vertrouw niet op je dorstprikkel maar drink op gezette tijden. Vermijd alcohol en cafeïne op een warme wedstrijddag, zorg voor voldoende zouten en suikers. Ben je bewust van de waarschuwingssignalen.
- Maar het meest belangrijke advies voor aankomende zomer is misschien nog wel: STAY COOL!
Deze column werd eerder gepubliceerd in het tijdschrift RunningNL (editie mei/juni)
